Академияның осы жылғы курстары мен оқыту бағдарламалары Жолдауда айтылған өзекті мәселелерді қамти отырып, заман талабына сай толықтырылатын болады. ҚР Президентінің жанындағы Мемлекеттік басқару академиясының ректоры Ерлан Әбіл және Академия сарапшылары Президент Жолдауындағы негізгі бастамалар мен нақты тапсырмалар жайлы пікір білдірді.
1 қыркүйек Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың «Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары» атты Қазақстан халқына Жолдауы жарияланды. Ректор жаңа оқу жылында Академияның білім бағдарламалары Жолдауда айтылған мәселелерді қамти отыра толықтырылатынын айтты.
«Мемлекет басшысы Жолдауда алдағы үш жылда орындалуы тиіс міндеттерді, тапсырмаларды атап айтты. Оның ішінде кадр тапшылығы, сапалы мамандарды даярлау туралы да тапсырма берді.
Алдағы реформаларды сапалы әрі толық жүзеге асыру мемлекеттік қызметшілердің біліктілігіне, жауапкершілігіне тікелей байланысты екенін атап өтті. Осы жылғы курстар мен оқыту бағдарламалары Жолдауда айтылған өзекті мәселелерді қамти отырып, заман талабына сай толықтырылатын болады. Сайланған әкімдердің біліктілігін арттыру арнайы бағдарламалар бойынша жүргізіледі», – деді ол.
Сондай-ақ Ерлан Әбіл елімізде мемлекеттік басқару саласындағы маман тапшылығы мәселесін шешуде Академия қандай рөл атқаратынын атап өтті.
«Мемлекет басшысы назар аударған мемлекеттік аппаратты бюрократиядан арылту бойынша жүйелі жұмыс жалғасады. Реформаларды сапалы жүзеге асыратын білімді, білікті, жаңа идеялары бар, креативті саяси кадрлар резервін құруды тапсырды. Президент Әкімшілігімен және ҚР Мемлекеттік қызмет істері агенттігімен бірлесе бұл бағыт бойынша да жұмыстарды жалғастырамыз. Академия осы жылдың ақпан айында «Мемлекеттік басқару» мамандығы бойынша білім беретін 30-ға жуық жоғары оқу орнымен ынтымақтастық орнатты. Меморандум аясында ортақ білім бағдарламаларын дайындау, оқытушылармен, білім алушылармен алмасу көзделіп отыр. Осы бастама еліміздегі мемлекеттік басқаруда сапалы кадр даярлауға жол ашады деген ойдамын», – деді Ерлан Қуанышұлы.
Президент Жолдауда су секторына арнайы мән беріп, жеке министрлік ретінде құруды тапсырды. Ректордың айтуынша, Академия су секторы саласындағы мамандардың жаңа буынын даярлауға да атсалысады.
«Сонымен қатар Президент су ресустарын тиімді басқаруды тапсырды. Бұл уақытылы қабылданған шешім деп есептеймін. Көрші елдермен тиімді әрі жүйелі байланыс орнату, достық пен серіктестікке негізделген «су дипломатиясын» жүргізу қажет ететінін атап өтті. Осы ретте Академия «Орталық Азиядағы су секторында жоғары білімді нығайту» жөніндегі Erasmus+ жобасының белсенді мүшесі екенін атап өткім келеді. Бұл жоба су секторы саласындағы мамандардың жаңа буынын даярлау жолында тиімді зерттеу алаңы болмақ», – деп атап өтті ол.
Мемлекеттік басқару академиясының Шымкент қаласы бойынша филиалының аға оқытушысы Жамиля Сариева Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың Қазақстан Республикасының халқына жасаған Жолдауында басымдық еліміздің экономикалық моделіне берілгенін айтты.
«Қазіргі таңда экспорттық-шикізат экономика моделі өзекті емес екенін көрсетіп отыр. Бұл Дүниежүзілік банктің соңғы онжылдықтағы ЖІӨ-нің теріс өсуімен қамтамасыз етілген сандарымен расталуда.
Сонымен қатар, экономикалық реформаларды тиімді жүзеге асыру үшін ең алдымен заңнамалық салада тұрақтылық қажет, себебі, егер заңдарға жыл сайын түзетулер енгізіле берсе, онда бизнес құрылымдары толықтай өсіп-өнуге мүмкіндік алмайды. Бизнес, әсіресе салық және бюджет кодексінде тұрақтылықты күтеді. Либерализация жүргізіп, көптеген процедуларды қарапайымдату қажет. Міндетті түрде экономикалық реформалауды жүргізуде Президент белгілеген «Әділ қоғам» қағидаларын жүзеге асыруды маңызды деп санаймыз, яғни табыстар ең алдымен қоғамның мүдделеріне жұмыс істеу керек», – дейді ол.
Сариева атағандай, қажетті қадамдардың бірі ретінде креативті экономиканы құру және қолдау, яғни технологияларды дамыту, тарту, содан кейін жаңа өндірістерді құру маңызды.
«Аталған модель Қазақстанға алға серпіліс жасауға мүмкіндік береді. Осыған қатысты алдымызда тұрған негізгі міндеттердің бірі – ол экономиканы әртараптандыру және креативті экономика артықшылықтарын қолдану арқылы мықты өнеркәсіптік негізді қалыптастыру мен экономикамыз өзімізді толықтай қамтамасыз ете алатын жағдай жасау болып табылады. Сондықтан Мемлекет басшысының Жолдауда басымдық қойған отандық кәсіпорындардың әлеуетін арттыру, экономикаға инновациялар арқылы жаңа дем беру қадамдарын толықтай қолдаймыз», – деді Жамиля Сариева.
Қолданбалы зерттеулер институтының бас ғылыми қызметкері Жанат Момынқұлов Президент Тоқаевтың жаңа Су ресурстары және ирригация министрлігін құру туралы шешімі бұрыннан пісіп жетілген, уақыты келген саяси негізделген, аса маңызды мәселе екенін айтады.
«Осы уақытқа дейін елдегі су мәселелері Су ресурстары комитеті деңгейінде шешіліп, экологиямен байланыста қарастырылып келді. Ал көрші елдерде су мәселелері ұлттық агенттіктер (Ресей, Қырғызстан) және жеке министрліктер (Өзбекстанда – жеке «Су шаруашылығы министрлігі», ҚХР-да – «Су шаруашылығы министрлігі», Тәжікстанда – «Энергетика және су ресурстары министрлігі») деңгейінде шешіледі. Бейінді министрлік құру су саласының стратегиялық маңыздылығын көрсетіп қана қоймай, су ресурстарын тиімдірек басқару жөніндегі мемлекеттік мүдделерді жан-жақты қарап, кеңінен қорғауға мүмкіндік береді. Сарапшылардың болжамы бойынша алдағы жылдары еліміздегі су мәселелері, әсіресе Орталық Азия аймағындағы трансшекаралық өзен мәселелері, Арал теңізінің салдары өткір бола түседі. Бұған қоса, аймақтан тыс ірі көрші елдермен де ортақ өзен мәселелері бары рас. Осы ретте, алдағы кезеңде су дипломатиясын дамыту да қажет. Бұдан бөлек, қазір Каспий теңізінің және Балқаш көлінің де геостратегиялық салмағы арта түсуде», – деді Момынқұлов.
Маман Қазақстан жоғарырақ, таулы өңірде жатқан көрші елдермен бірлесіп, аймақта Кеңестік кезеңнен қалған су басқарудың тиімсіз тетіктерін қайта қарап, Орталық Азия аймағында су ресурстарын бірлесіп басқару жөніндегі ортақ келісімдерді қайта жасасуы қажет деп есептейді.
Шымкент қаласы бойынша филиал доценті, саяси ғылымдар кандидаты Сауле Рысбаева да Президент еліміздің дамуының барлық өзекті мәселелерін қамтыды деп есептейді.
«Олардың басым бөлігі экономикаға арналған. Энергетика, көлік, аграрлық сектор, қаржы, цифрландыру, креативті индустрия – бұл көп жылдарға қоғамның дамуын айқындайтын салалар. Бұл Жолдау болашақ дамудың негізін қалайтын мәселелерді қамтиды. Әсіресе, еліміздің адами капиталын дамыту, барлық бағыттарды жүзеге асыру үшін қажет екенін атап көрсетті: «Біріншіден, қоғамдық сана мен азаматтардың ұмтылысын өзгерту қажет». Жолдауда Президент міндеттер қойып қана қоймай, белгілі бір мәселені шешудің құралдарына үнемі жүгініп, пікірлерін білдіріп отырады. Біз ұсынылған бағдарламаны құптаймыз. Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаевтың Қазақстан халқына арналған кезекті жаңа Жолдауымен танысу барысында аймақтағы атқарушы биліктің шешім қабылдау ісіне азаматтардың тікелей қатысу мүмкіндігінің біртіндеп артатынына қуандым», – дейді Рысбаева.
Сарапшы атағандай, саяси реформалар жүйелі түрде өз жалғасын табады.
«Ауыл халқын ел басқару және шешім қабылдау ісіне мүмкіндік беретін саяси шараның жалғасын табуы, әрине, ауыл халқының мүддесі үшін жасалған стратегиялық маңызы зор міндет. Азаматтардың жергілікті атқарушы биліктің басшысын тікелей сайлау мүмкіндігіне ие болуы бұл «Күшті Президент – ықпалды Парламент – есеп беретін Үкімет» қағидасының жалғасы. Мемлекеттік аппаратты бюрократиядан арылту жолындағы жүйелі жұмыс та өз жалғасын таба беретіндігіне тоқталған Президент, мемлекеттік жоспарлау жүйесін түбегейлі өзгерту қажеттілігіне де басымдық берді. Жоспарлардың айқын, ашық, қолайлы, нәтижелі болуы маңызды деді. Бүгінде біздің қоғам мүшелері жаңа, тың идеялар мен тәсілдерді, оларды іске асыратын жас кадрларды қажет етеді. Осы мақсатта өздеріңізге мәлім, саяси мемлекеттік қызметшілердің кадрлық резерві қалыптасқан», – деді ол.
Сәуле Рысбаева атап өткендей, ХХІ ғасыр ақпараттық-технологиялық қоғам дәуірі, кәсібилікті, кәсіби мәдениеттілікті талап ететін дәуір.
«Тың идеялар мен жасампаз жаңалықтардың дәуірі. Бұған лайық болу қазіргі жаһандану процесінде сапалы мамандар, кадрлар даярлау арқылы ғана болады. Бұл кез келген мемлекеттің негізгі ұстанымы», – дейді ол.
Ал Түркістан облысы бойынша филиалының аға оқытушысы, ғылым магистрі Нұрбай Досановның айтуынша, бүгінде су қорының проблемасы біршама мемлекеттерде ең өткір проблема болып отыр, оның ішінде Қазақстан да бар және өте күрделі.
«Мұны Президентіміз соңғы жолдауында «Егін шаруашылығында маңызды реформа жасайтын кез келді» – деп суды көп қажет ететін егіс алқабын біртіндеп азайтуды және бір ғана дақыл түрін егуді шектеу керек екенін, сонымен қоса 2040 жылдарға қарай Қазақстандағы су тапшылығы 12-15 миллиард текше метрге жетуі мүмкін екендігін назарға ұсынды. Шындығында да су – шектеулі ресурс. Біз трансшекаралық су көздеріне тәуелді елміз. Сондықтан бүгіннен бастап трансшекаралық суларды үнемді және дұрыс пайдалану әрбір қазақстандықтың басты мақсатына айналуы тиіс», – деді ол.
Академия магистранты Жанар Махажанова Қазақстанның креативті секторының халықаралық нарықта бәсекеге қабілетті болуына барлық мүмкіндігі бар деп есептейді. Ел Президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев Қазақстан халқына Жолдауында елдегі шығармашылық индустрияны дамыту үшін жағдай жасаудың маңыздылығына назар аударды.
«Креативті индустрия – инновациялық және креативті өнімді құрудың интеллектуалды идеясы мен өзіндік көзқарасына негізделген әлемдегі экономиканың ерекше бағыты. Әлемдік аренада Ұлыбритания, Оңтүстік Корея, Жапония, АҚШ және т.б. сияқты елдер бұл саланың көшбасшылары болып табылады. Дегенмен, Қазақстанның халықаралық нарықта бәсекеге қабілетті креативті секторды қалыптастыруға барлық мүмкіндігі бар. Қазір елімізде сапалы әрі қызықты шығармашылық туындыларды жасап жүрген отандастарымыз көбейіп келеді. Оған дәлел – Димаш Құдайберген, оның талантының арқасында Қазақстан шекарасынан тыс жерлерде де танымал болды», – деп атап өтті креативті индустрия саласының сарапшысы.
Сарапшы креативті сектор енді мемлекет тарапынан қолдауға ие болатынына сенімді.
«Бүгінде креативті индустрияны дамыту мақсатында «2025 жылға дейін крективті индустрияны дамыту тұжырымдамасы» әзірленді, креативті индустрия субъектілеріне мемлекеттік қолдау көрсету аясында бірқатар заңнамалық актіге өзгерістер енгізілді және креативті салаға қатысты экономикалық қызмет түрлері классификаторының тізімі бекітілді. Яғни «сең қозғалды», енді креативті секторға мемлекет тарапынан лайықты назар аударылып, қолдауға көрсетіледі. Сондай-ақ Қазақстан Республикасының креативті экономикасын дамыту тұжырымдамасының мақсатты индикаторы өнімділігін береді және 2025 жылға қарай креативті сала Қазақстан экономикасына қосатын үлесін 5 пайызға дейін жеткізеді деген сенімдемін», – деді Жанар Махажанова.
Дипломатия институтының ассистенті Бауыржан Баглай Су министрлігінің құрылу маңызына тоқталды.
«Әлемдік тәжірибеде water governance ұғымы мемлекет тарапынан су ресурсын жүйелі басқару мен тиімді падалануды көздейді. Қазақстанға Орталық Азиядағы су ресурстарының 18 пайыздан астамы ғана тиесілі екені мәлім, сәйкесінше еліміздегі су қорының 40 пайызға жуығы көрші мемлекеттерден келеді. Жаңадан құрылған Су ресурстары және ирригация министрлігі еліміздегі су саясатын ілгерілететін, су инфрақұрылымын жетілдіру бойынша ұсыныстар беріп, оның орындалуына жауапты болуы қажет. Сонымен қатар өз құзыреттілігі шеңберінде трансшекаралық су ресурстары бойынша келіссөздер мен талқылауларда мемлекеттік мүддені қорғауда басымдыққа ие болмақ. Сонымен бірге салалық ведомства ретінде су мәселелері бойынша халықаралық және өңірлік ұйымдар мен өзге де мүдделі тараптармен байланысты жаңа деңгейге көтеруге, сол арқылы елімізге суды тиімді пайдалану бойынша жаңа технологиялар енгізуге мүмкіндік тумақ. Орталық Азия өңірінің ауыл шаруашылығының 75 пайызы суармалы екенін әрі еліміздің төменгі ағыста орналасуы су ресурсы бойынша көрші елдермен тиімді әрі жүйелі байланыс орнату, достық пен серіктестікке негізделген «су дипломатиясын» жүргізуді қажет етеді. Осы ретте аталмыш ведомство өзге де мүдделі мемлекеттік органдармен бірлесіп әрекет етуі тиіс», – дейді ол.
Академия магистранты Нұржауған Қалауов та Президенттің халыққа арнаған Жолдауына қатысты пікірін білдірді.
«Президент Жолдауын Қазақстан Респубикасы Президенті жанындағы мемлекеттік басқару академиясының магистранты ретінде академия қабырғасында тыңдадым.Әр Жолдаудан халықтың ерекше үмітпен ел болашағына өзгерістер әкелетін жаңалық күтетіні белгілі. Қазіргі тұрақсыз геосаяси жағдай кезеңінде жаһандық экономика түбегейлі өзгеріске ұшырауда. Саяси текетірестер дәстүрлі транзиттік сауда қатынастарын бұзды. Бұл мемлекеттер арасындағы экономикалық қатынастарды қайта қарауға әкеліп отыр. Ішкі-сыртқы сын-қатерлер жаңа экономикалық бағыттарды айқындауды қажет етіп отыр. Осыларды саралай келе Президент Жолдауында Үкіметке кезек күттірмейтін міндеттерді шұғыл қолға алуды тапсырды», – дейді Нұржауған Серікұлы.
Үш жыл мерзімде жаңа экономиканың негізін қалыптастыру міндеті қойылып отыр. Шикізаттан біртіндеп арылып, өзімізді қамтамасыз ететін экономиканы дамыту, әртараптандыруға басымдық берілмек.
«Ірі өнеркәсіп пен шағын кәсіпкерлікті дамытуда отандық өнім берушілерді қорғау, сатып алу заңнамасын оңтайландыру, отандық қорғаныс өнеркәсібі тапсырысына басымдық беру баса айтылды.Кез-келген дағдарыс қиыншылықтармен қатар жаңа мүмкіндіктер кезеңі. Еліміздің оңтайлы географиялық орналасуы, шикізат қорының мол мүмкіндіктері алыс-жақын мемлекеттердің бізбен экономикалық қатынастарын дамытуға мүдделі екенін байқауға болады. Президенттің шебер дипломатиялық қарым-қатынастар арқылы әлемнің белді елдері басшыларымен келісімдерді жиілетуі, осы жаңа экономикалық саясатқа бағыттың көрінісі. Жолдауда әсіресе ауыз су қауіпсіздігіне баса мән берілді. Әлемде ауыз су мәселесі экологиялық мәселелермен қатар алдыңғы орынға шығып отыр. Таяу Шығыс, Африка құрлығы елдерінде бұл мәселе ушығып тұр», – дейді Нұржауған Серікұлы.
Жаһандық климаттың өзгеруі, трансшекаралық су көздеріне тәуелділік біздің елде де жақын кезеңде ауыз судың өзекті мәселеге айналатынын көрсетіп отыр. Бұл өз кезегінде ауылшаруашылық, өнеркәсіп саласын дамыту, электр энергетикасын өндіруге де өз әсерін тигізеді.
Осы жағдайларды терең саралай отырып, Президент нақты міндеттерді айқындап берді. Өзгермелі заманда елдің дамуына жаңа серпін беретін жаңа экономикалық саясат міндеттері жақын аралықта халықтың тұрмыс-тіршілігіне оң өзгеріс әкеледі деген сенімдемін, – дейді Нұржауған Серікұлы.
Егін шаруашылығында маңызды реформа жасайтын кез келді. Бұл туралы Президент жанындағы мемлекеттік басқару академиясының Түркістан облысы бойынша филиалының аға оқытушысы, ғылым магистрі Нұрбай Досанов айтты.
«Бүгінде су қорының проблемасы біршама мемлекеттерде ең өткір проблема болып отыр, оның ішінде Қазақстанда бар және өте күрделі. Мұны Президентіміз соңғы жолдауында «Егін шаруашылығында маңызды реформа жасайтын кез келді» – деп суды көп қажет ететін егіс алқабын біртіндеп азайтуды және бір ғана дақыл түрін егуді шектеу керек екенін, сонымен қоса 2040 жылдарға қарай Қазақстандағы су тапшылығы 12-15 миллиард текше метрге жетуі мүмкін екендігін назарға ұсынды. Шындығында да су – шектеулі ресурс. Біз трансшекаралық су көздеріне тәуелді елміз. Сондықтан бүгінен бастап трансшекаралық суларды үнемді және дұрыс пайдалану әрбір қазақстандықтың басты мақсатына айналуы тиіс», – деді ол.
Академияның Алматы қаласы бойынша филиалының профессоры Мәншүк Құсайынова да Жолдауға қатысты ойымен бөлісті.
«Әділетті Қазақстанның экономикалық бағдары» атты Қазақстан халқына Жолдауында Президент еліміздің дамуының барлық өзекті мәселелерін қамтыды, олардың басым бөлігі экономикаға арналған. Энергетика, көлік, аграрлық сектор, қаржы, цифрландыру, креативті индустрия және т.б. – бұл көп жылдарға қоғамның дамуын айқындайтын салалар. Бұл Жолдау болашақ дамудың негізін қалайтын мәселелерді қамтиды. Әсіресе еліміздің адами капиталын дамыту, барлық бағыттарды жүзеге асыру үшін қажет екенін атап көрсетті: «Біріншіден, қоғамдық сана мен азаматтардың ұмтылысын өзгерту қажет». Жолдауда Президент міндеттер қойып қана қоймай, белгілі бір мәселені шешудің құралдарына үнемі жүгініп, пікірлерін білдіріп отырады», – деді ол.
Академияның Түркістан облысы бойынша филиалының профессоры Алмас Құралбаев қазіргі таңда ел экономикасы қарқынды дамыған мемлекет ретінде келе жатқанын атап өтті.
«Еліміз тәуелсіздік алғалы бері бірнеше экономикалық кезеңдерден өтті. Егемендіктің алғашқы жылдары «Жалпыға ортақ әл-ауқат мемлекеті» қағидаттарына көңіл бөлген болса, қазіргі таңда ел экономикасы қарқынды дамыған мемлекет ретінде келе жатыр. Жолдау экономикалық дамудың жаңа бағытын ұсына отырып, жаңа бюджеттік саясат, жаңа басқару кадрлық құрылым, өнеркәсіптік және индустриалды ошақтардың жандануы мен білім, инновация және цифрлық даму бағыттарына кеңінен тоқталып өтті. Әлемдік геосаяси жағдайды тұрақсыздығы еліміздегі әлеуметтік-саяси және экономикалық ахуалын әсерін ескере келе, мемлекетіміздегі тұрақтылық пен татулықты сақтауға, қоғамдық сананың оянып, отанға деген сүйіспеншілігі арқылы ел дамуына үлес қосуды шақырды. Президент өз жолдауын қорытындылай келе, бірігіп көтерген жүк жеңіл болатындығын сөз тиек етіп, Жаңа Қазақстанды құруда қоғамдық сананы өзгертуге, еліміздің табиғи байлығын әрбір қазақстандыққа әділетті бөлінуін және жарқын болашаққа оң көзқараспен қарауға шақырды», – деді ол.