Page 102 - Диссертация к

параметр ауқымын көрсетіп тұр. Әдетте ең ықтимал мәннің таралу орталығы
шамамен 700,000 құрады.
Ал Q-Q Plots (Quantile - Quantile Plots) Квантиль-квантиль графигі -
таңдалған айнымалылардың теориялық үлестірімге қаншалықты сәйкес
келетінін бағалауға мүмкіндік береді (мысалы, қалыпты шашылым). Егер
нүктелер түзу сызықтың бойында жатса бұл таңдамалы айнымалылар
теориялық үлестірімге сай екендігін көрсетеді. Сәйкестікті бағалау үшін
нұсқаулық ретінде қызмет ететін диагоналды қызыл тірек сызығын айтамыз ол
әдетте 45 градусты көрсетеді. Біздің нәтижеде көріп отырғанымыздай Q-Q Plots
графигінде нүктелер қызыл тірек сызығының бойымен орналасқан, бұл
айнымалылардың айтарлықтай ауытқуларсыз теориялық таралуға
жақындағанын растайды [232].
Бұдан кейінгі зерттеудегі негізгі қадам Бреуш Паган (Breush-Pagan Test)
гомоскедастикалық тесті болды. Бұл әдістің негізгі мақсаты тәуелсіз
айнымалылардың (Х1- Х11 ) арасындағы өз – ара кері байланыстың бар жоғын
анықтау болып табылады. Гомоскедастиканы (мультиколлинеарлық) тексеру
маңызды, өйткені бұл тәуелсіз айнымалылардың арасындағы қасиеттің
бұзылуының (гетероскедастика) алдын алуды қамтамасыз етеді [233]. Бұл
талдау жасалмаған жағдайда келесідей мәселелерге әкеледі, олар:
- Тиімсіз бағалау - коэффициенттердің стандартты қателіктері дұрыс емес
болып, қорытындылардың дәлдігін төмендетеді.
- Қате статистикалық қорытындылар - гипотезалар дұрыс расталмауы
немесе қабылданбауы мүмкін.
- Регрессиялық талдаулардың нәтижелерінің бұзылуы - модельдің негізгі
болжамдарының бірінің бұзылуы, басқа бағалау әдістерінің нәтижелерінің қате

шығуына әкеледі (мысалы, робастикалық стандартты қателер). Бұл тесттің
нәтижесі келесідей болды (Кесте 34):

Кесте 34 - Бреуш Паган гомоскедастикалық тесті

Көрсеткіштер Нәтиже мәні
Бақылаулар саны 5 (жыл)
R² - көмекші регрессия 0.092
статистикалық сынақ BP=N×R² 5×0.092=0.465 \ times = 0.46
p-мән (χ²-үлестіру) 0.003
маңыздылық деңгейі α (alpha) 0.05
Ескерту - Талдама JASP бағдарламасын қолдану арқылы автор құрастырған

Гомоскедастикалық тест нәтижелерін түсіндіретін болсақ:
1. Бақылаулар саны ( =5) - талдау 2020 - 2024 жылдар аралығындағы 5
жыл, бес бақылау негізінде жүргізілгендігін көрсетуде.
2. Көмекші регрессияны анықтау коэффициенті (R² = 0.092) берді, бұл
төмен R² қалдықтары мен тәуелсіз айнымалылар арасындағы байланыс әлсіз
екенін көрсетеді, бұл төмен гомоскедастиканың белгісі.
3. Бройш-Паган статистикалық сынағы (BP = × R² = 5 × 0.092 = 0.46)

102