Page 49 - Диссертация к

Канада тәжірибесі
«Есеп беру» қағидасы бойынша «Good Governance» концепциясының
маңызды бөлігі болып табылады, Канада елі бұл қағида бойынша биліктің есеп
беруін арттыруға және азаматтардың сенімін нығайтуға бағытталған түрлі
тетіктер арқылы жүзеге асырады. Бұл елде мемлекеттік органдардың есеп
беруін қамтамасыз ететін бірнеше тиімді механизмдер қалыптасқан. Оның бірі
бас аудитордың кеңсесі (Office of the Auditor General), бұл мемлекеттік
бағдарламалар мен іс-әрекеттерге аудит жүргізетін, содан кейін Парламент пен
жұртшылыққа есеп беретін тәуелсіз орган болып табылды. Бас аудитордың
кеңсесі мемлекеттік қаражаттың қалай тиімді және заңды түрде
қолданылатынын тексереді. Тексеру нәтижелері парламентте талқыланатын
есептерде жарияланады, бұл кемшіліктерді анықтауға және басқаруды
жақсартуға көмектеседі [169].
Канадада есеп беруде шешуші рөл атқаратын бірнеше парламенттік
комитеттер бар. Қоғамдық шығындар комитеті - ең маңыздыларының бірі,
мемлекеттік қаражаттың қалай тиімді жұмсалатынын бағалайды. Комитеттер
құжаттар мен есептерді сұрата алады, мемлекеттік агенттіктер мен
министрліктердің жұмысын тексере алады, сондай-ақ лауазымды тұлғалардың
қатысуымен тыңдаулар өткізе алады. Бұл елде есеп беру заң шығарушы және
атқарушы биліктегі ашықтық арқылы да қамтамасыз етіледі, бұл азаматтар
үшін ақпараттың қолжетімділігіне ықпал етеді. Ақпаратқа қол жеткізу туралы
заң (Access to Information Act) азаматтарға мемлекеттік органдардың қызметі
туралы ақпаратты сұрау құқығына кепілдік береді, бұл биліктің ашықтығы мен
есептілігін арттырады. Жеке ақпаратты қорғау туралы заң (Privacy Act)
мемлекеттік органдардың азаматтардың жеке ақпаратын қалай жинайтынын,

пайдаланатынын және қорғайтынын реттейді, бұл да есеп берудің бір бөлігі
болып табылады [170] .
Мемлекеттік органдардың есеп беруінің негізгі аспектілерінің бірі-
бюджет үрдісінің ашықтығы. Канадада бұл үрдістің маңызды негізгі
элементтері қалыптасқан.
Канаданың Қаржы министрлігі жыл сайын азаматтар, БАҚ және
сарапшылар талдауға болатын федералды бюджетті шығарады. Бұл
мемлекеттік қаражаттың қалай жұмсалатынын бақылауға мүмкіндік береді.
Канада үкіметі бюджеттің орындалуы туралы есептерді үнемі
жариялайды, онда шығындар мен кірістер туралы мәліметтер егжей-тегжейлі
баяндалады, бұл азаматтар мен ұйымдарға қаражаттың тиімділігін бақылауға
көмектеседі [171]. Канададағы «Дэвид Сузуки» қоры экологиялық саясатты
жетілдіруге ықпал етіп, үкіметпен белсенді түрде ынтымақтастық орнатты
[172].
Бұл елде мемлекеттік органдардың жұмысындағы есептілік пен
ашықтықты жақсарту үшін цифрлық технологияларды белсенді қолданады.
Мысалы халық мемлекеттік шығындар, жобалар және басқарудың басқа
аспектілері туралы мәліметтер жарияланатын ашық деректер платформасын
белсенді қолданады. Бұл азаматтар мен ұйымдарға бюджет қаражатының
пайдаланылуын бақылауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар бюджеттер,

49