Page 1 - Документ

«8D04113 – Мемлекеттік басқару» білім беру бағдарламасы бойынша
доктор дәрежесін алуға Қазақстан Республикасы Президентінің жанындағы
Мемлекеттік басқару академиясының докторанты Газиза Маратовна
Утепованың «Қазақстан Республикасында мемлекет пен үкіметтік емес
ұйымдардың өзара іс-қимыл тетігін трансформациялау» тақырыбындағы
диссертациялық жұмысына

АҢДАТПА

Зерттеу тақырыбының өзектілігі. Қазақстан Республикасында мемлекет пен
үкіметтік емес ұйымдардың (ҮЕҰ) өзара іс-қимыл тетігін трансформациялау
ерекшеліктерін зерделеу бізге өте өзекті міндет болып көрінеді. Бүгінгі таңда үкіметтік
емес ұйымдарды талдаудың кең таралған тәсіліне сәйкес, соңғысы азаматтық қоғамның
негізгі элементі, оның құрылымының негізі ретінде қарастырылады. Белгілі бір елдің
азаматтық қоғамының даму дәрежесін бағалаудың қалыптасқан әлемдік тәжірибесі
соңғысы көбінесе ҮЕҰ қызметінің әртүрлі көрсеткіштерімен анықталатынын
көрсетеді.
Азаматтық қоғамның өзі саясаттанудағы маңызды категориялардың бірі, қазіргі
демократияның негізгі атрибуттарының бірі болып табылады. Демократиямен қатар
азаматтық қоғам құру посткеңестік кеңістік елдерінің басты ішкі саяси міндеттерінің
бірі болып табылады, олардың арасында Қазақстан көрнекті орын алады. Осы елдің
үкіметтік емес секторын, оның жұмыс істеуінің құқықтық негіздерін талдау
қазақстандық азаматтық қоғамның даму деңгейі, оның даму үрдістері, мемлекеттің
ҮЕҰ-мен өзара іс-қимылының проблемалары мен перспективалары туралы
қорытынды жасауға мүмкіндік береді. Бұдан басқа, бұл мәселені зерделеу қазіргі
Еуразиялық экономикалық одақ (ЕЭО) шеңберінде болашақта Еуразиялық азаматтық
қоғам құрудың алғышарттары мен мүмкіндігін айқындауға, сондай-ақ Демократия мен
құқықтық мемлекеттің дамуына ықпал ететін адам мен азаматтың құқықтары мен
бостандықтарын қорғайтын Еуропалық Одақпен (ЕО) және халықаралық ұйымдармен
өзара қарым-қатынастарды нығайту мүмкіндіктерін табуға мүмкіндік береді.
«Ұлт жоспары – бес институционалдық реформаны іске асыру жөніндегі 100
нақты қадам» шеңберінде Қазақстанда мемлекет пен үкіметтік емес ұйымдардың өзара
іс-қимыл жүйесіне елеулі өзгерістер енгізуді көздейтін бірқатар нормативтік-құқықтық
актілер қабылданды. Нәтижесінде ҮЕҰ әлеуметтік жобаларын қаржылай қолдаудың
жаңа нысандары енгізілді, олар қоғамдық кеңестер қызметі шеңберінде жаңа мәртебе
мен рөлге ие болды, ҮЕҰ-ның Әлеуметтік саладағы жұмысы туралы жария есептілікті
ұсыну практикасы кеңейтілді. Мемлекеттік рәміздер саласындағы заңнаманы әзірлеу
және оның орындалуын мониторингілеу процесінде жұртшылықтың рөлін арттыру
үшін арнайы сараптамалық кеңес құрылды.
Сонымен қатар, Мемлекет Басшысы Қасым-Жомарт Тоқаевтың
2022 жылғы 16 наурыздағы «жаңа Қазақстан: жаңару және жаңғырту жолы» атты
Қазақстан халқына жыл сайынғы Жолдауында азаматтық қоғамды дамытудың
маңыздылығы туралы куәландырады, сондай-ақ осы шеңберде ұлттық қоғамдық сенім
кеңесі Ұлттық құрылтай форматына қайта жүктелді.
Мемлекеттік басқару және азаматтық қоғамды дамыту тұжырымдамалары
«адамға бағдарланған» қағидатына бағытталған «халық үніне құлақ асатын мемлекет»
және қызмет көрсету модельдерін орындау шеңберінде мемлекет пен үкіметтік емес
ұйымдардың өзара іс-қимылының негізгі бағыттары мен аспектілерін айқындайды.